De kinderliedjes van Kerst, Sinterklaas en Sint-Maarten

Kinderliedjes voor Kerst

et Kerst wordt gevierd dat Christus werd geboren. Voor de invoering van het Christendom viel de 25ste van december rond de midwinterweide, en werd er gevierd dat het licht weer terugkwam. De traditie van aanbrengen van kaarsjes in de "dennenboom" stamt nog van deze tijd. Daar gaat het liedje Oh Denneboom over.

Hoewel Jezus vermoedelijk rond maart geboren is, viert men op 25 december zijn verjaardag. Kerst gaat gepaard met oude, traditionele, plechtig klinkende kerstliedjes. Hierin wordt over het algemeen lovend gezongen over Christus' geboorte.
(Hoe lijdt dit kindeke, er is een kindeke geboren op aard, de herdertjes lagen bij nachte).

De Kerstman speelt in Nederland nauwelijks een rol. Kerstliedjes met de rondbuikige goedzak in de hoofdrol zijn dan ook niet echt ingeburgerd in de Nederlandse huiskamer, behalve dan misschien het bekende: Jingle Bells.

Sint-Maarten

Iets minder bekend is het Sint-Maarten feest, waarbij kinderen op 11 november 's avonds met een lampion langs de deuren gaan. Dit is ter ere van Sint-Maarten, net als zijn collega Sint-Nicolaas een vrijgevige goedheiligman. Hij sneed zijn mantel in tweeën en schonk de helft aan een verkleumde bedelaar.
Net als bij Sinterklaas worden er speciale Sint Maarten liedjes gezongen met als tegenprestatie een traktatie. Alleen komt dit snoepgoed niet van Sinterklaas en Zwarte piet, maar van de mensen uit de buurt.
Die hebben als voorbereiding voor Sint maarten speciaal een paar zakken snoep of mandarijnen in huis gehaald.

Het bekendste van de Sint Maartenliedjes luidt: Sint-Maarten, de koeien hebben staarten, de meisjes hebben rokjes aan, daar komt Sinte Maarten aan.

Wanneer je als buurtbewoner verzuimt om open te doen, kun je een gepast antwoord verwachten. Want ook Sint Maarten liedjes hebben hun ondeugende varianten.
"Hier woont een koeiekop, die eet alles zelf op," is een tekst die je zomaar naar je hoofd geslingerd kan krijgen, als je de deur niet open doet op 11 november.

Sinterklaas in Nederland

Iets minder plechtig zijn de Sinterklaasliedjes. Het Sinterklaasfeest is tegenwoordig typisch iets voor Nederland en delen van België en Duitsland, hoewel de meer anglo-saksiche Kerstman gedeeltelijk van hem is afgeleid.
Het Sinterklaasliedjes zingen behoort tot een vast ritueel op Sinterklaasavond. Het zingen van de speciale kinderliedjes op en rond Sinterklaasavond wordt gezien als een soort tegenprestatie: een bedankje van de kinderen voor de cadeautjes en het snoepgoed dat ze zullen ontvangen.

Ook het schoen zetten is hierbij een opvallend ritueel. Kinderen zetten hun schoen bij de schoorsteen met een wortel erin voor het paard. Maar dit is niet genoeg, ook hierbij moeten kinderliedjes gezongen worden (Oh kom er eens kijken, wat ik in mijn schoentje vind) om zeker te zijn dat er de volgende dag zoetigheid in de plaats van de wortel ligt.

Net zoals kinderen speciale Sinterklaasliedjes zingen, zo behoort ook een heel scala aan snoepgoed binnen de Nederlandse cultuur speciaal bij Sinterklaas: kruidnoten, pepernoten, speculaas, banketletters, suikergoed, taaitaaipoppen en marsepein worden traditioneel met het Sinterklaasfeest in verband gebracht. Hier wordt ook toe verwezen in sommige Sinterklaasliedjes ("een letter van banket" in: Oh kom er eens kijken...) "Hij is voor groot en klein voorzien van marsepein, daar stopt hij suikergoed..." (De zak van Sinterklaas).

In de Sinterklaasliedjes worden ook de gangen van Sint bezongen: hoe hij volgens de legende met zijn paard over de daken zou rijden. En over het wel en wee van de inmiddels omstreden Zwarte Pieten. Ook gaat het vaak over de beruchte roe en de zak: vroeger maakten mensen hun kinderen bang met deze "strafmiddelen" en ze komen nog altijd voor in de liedjes (Wie zoet is krijgt lekkers, wie stout is de roe). Natuurlijk zijn er ook ondeugende varianten van de Sinterklaasliedjes (misschien van oudsher een tegengeluid voor alle dreigementen over de roe en de zak). Sinterklaas is jarig, zet hem op de pot..